Zróżnicowanie Społeczne  skrypt z wykładów, dr Janusz Erenc

Wykład 4, 29.10.2009r.

Społeczeństwo musi być rozwarstwione ze względu na prestiż i szacunek, by móc funkcjonować.

Tworzy coś w rodzaju drabiny, po której wspinają się poszczególne jednostki. Każdy szczebel ma inną rangę.

2 determinanty określające prestiż i szacunek wynikający z rozwarstwienia:

  • doniosłość funkcjonalna (nie da się zastąpić danej pozycji kimś innym. Np. lekarza zamieni tylko inny lekarz)
  • liczebność kadr (im mniejsza liczba kadr tym mniejszy prestiż)

Każde społeczeństwo musi zadbać o pragnienie motywacji

  • o zajęcie określonych pozycji
  • o właściwe pełnienie obowiązków

Uzasadnienie systemu uwarstwienia:

  • w każdym społeczeństwie pewne pozycje są funkcjonalne, ważniejsze od innych, a ich sprawowanie wymaga szczególnego przygotowania
  • w każdym społeczeństwie talenty, które można kształcić z myślą o umiejętnościach posiada jedynie ograniczona liczba osób
  • przetworzenie talentów, umiejętności wymaga okresu kształcenia, który od osób kształcących się wymaga takich lub innych wyrzeczeń
  • aby osoby utalentowane skłonić do kształcenia się i związanych z tym wyrzeczeń ich przyszłe stanowiska muszą zapewnić uzyskanie atrakcyjnych wartości wyróżniających
  • wartości wyróżniające to prawa i prerogatywy wiążące się z pozycjami społecznymi; przyczyniają do:
    1. istnienia i wygody, zabezpieczenia sobie bytu (różne domy, pałace, w różnych miejscach miasta)
    2. to, co przyczynia się do dobrego nastroju i rozrywki
    3. rozwój samooceny, ego (wzrasta wraz z rozwojem)
  • konsekwencją zróżnicowanego dostępu do podstawowych nagród społ. jest zróżnicowanie prestiżu u szacunku przysługującego różnym warstwom społ. Można powiedzieć, że to ono właśnie wraz z prawami i prerogatywami ustanawia zinstytucjonalizowaną nierówność społeczną. (gdyby wszystko było równe, społeczeństwa by się nie rozwijały)

Krytyka teorii funkcjonalnej: teorie arystokratyczne: R. Foellmi, J. Zweimuller: › Nie można mówić o jednoznacznym pozytywnym wpływie nierówności społecznych na wzrost gospodarczy i rozwój społeczeństwa. Zauważają, że dziedziczenie bogactwa nie jest zbieżne z odziedziczonymi umiejętnościami. Są osoby o potencjalnym wyższym stopniu zwrotu edukacji, ale mniejszym wstępnym bogactwem, nie są w stanie rozwinąć kapitału ludzkiego na optymalnym poziomie. Redystrybucja dokonuje się kosztem o wyższym zwrocie, gdyby dokonywała się kosztem o niższym zwrocie, to efektywność rozwoju społecznego byłaby zdecydowanie większa. Ludzie posiadający wysoki poziom kapitału społecznego i kulturowego nie zapewniają najwyższego zwrotu w przyszłości.

Ruchliwość międzypokoleniowa - to ruchliwość całych kategorii społecznych względem pozycji zajmowanych przez ich rodziców. Jest badana ta ruchliwość przez porównanie pozycji danej jednostki i jej rodziców. Ruchliwość może być dodatnia i ujemna, z awansem lub degradacją. Odnosi się to do pozycji ojca.

Czynniki zwalniające lub przyspieszające ruchliwość społeczną (albo zmieniające jej kształt):

  • Uprzedzenia pod względem pewnych kategorii społecznych,
  • Sytuacja na rynku pracy.

Np. szansa na awans większa u mężczyzn niż u kobiet, rasowe i etniczne uprzedzenia, często w społeczeństwach tradycyjnych, gdzie układ ról społecznych jest w miarę trwały i ogranicza możliwości innych w awansie zawodowym.

W społeczeństwach przemysłowych i poprzemysłowych blokowanie możliwości awansu, ze względu na różne kategorie społeczne nie tylko etniczne, określane są jako dyskryminacja, która może także mieć konsekwencje prawne.

Uprzedzenie - prejudges - przed osądem, to tendencja oceniania jakichś grup lub kategorii społecznych, w której przyjmuje się stałe właściwości członków tych zbiorowości (te grupowe cechy mogą być słuszne i nie). Uprzedzenia karmią się negatywnymi stereotypami, które tworzone są dla porządkowania przestrzeni społecznej.

Stereotyp - stereo - solidny, typ - wzór, nadmierne generalizacje, jako takie często błędne z powodu zbytnich uproszczeń, porządkują rzeczywistość. Stereotypy nie biorą pod uwagę wielkiej różnorodności ludzi należących do danej grupy, stąd prowadzą do dyskryminacji. Są często tak głęboko zakorzenione, że nie poddaje się ich bieżącej weryfikacji.

Dyskryminacja - "rozróżnienie", traktowanie pewnych osób lub grup społecznych w inny sposób, zwykle mniej sprawiedliwy. Dyskryminacja wynika z uprzedzeń i etykietowania, jest to też kwestia władzy, tego, kto definiuje. To on narzuca, co jest nadrzędne lub podrzędne (jeśli dyskryminuję, to mogę coś zrobić lub mnie, kwestia władzy). Dyskryminacja dotyka często całych zbiorowości. Wynika to ze zwykłych postaw. Dyskryminacja wynika z faktu, że traktujemy kogoś jak kogoś innego (różnice wartościujące - dyskryminacja).

Dyskryminacja częściowa - 3 formy:

  • Pułap stratyfikacyjny - jawna lub utajona, ale realna granica awansu dostępnego dla pewnych kategorii społecznych,
  • Segregacja zawodowa - bariery dostępu do pewnych zawodów,
  • Ograniczenie szans edukacyjnych, sposobów procedur, uzyskiwania wyższych pozycji.

Faworyzowanie swoich to też dyskryminacja!

Wykłady na temat: Zróżnicowania Społecznego