Opinia publiczna a propaganda

Opinia publiczna a propaganda: podobieństwa i różnice

  1. Opinia publiczna a propaganda: podobieństwa i różnice
    "Opinię publiczną i propagandę łączy wiele elementów: obie pełnią w społeczeństwie funkcję integracyjną. Propagandzie przypisuje się często ważną rolę w przygotowaniu jednostek do uczestnictwa w tworzeniu i wyrażaniu opinii publicznej. Nie można jednak pominąć faktu, iż w systemach zamkniętych, totalitarnych, w których media podporządkowane są państwu, tworzenie opinii publicznej jest całkowicie kontrolowane przez państwo także dzięki propagandzie.

    Działalność propagandowa wpływa na opinie publiczną m.in. przez wykształcenie sposobów zachowań, reakcji w sytuacjach konfliktów społecznych i politycznych, przez kształtowanie wiedzy jednostek o świecie zewnętrznym, szczególnie o sprawach polityki, a w końcu przez tworzenie mitów i rozpowszechnianie stereotypów, zwłaszcza w sytuacjach napięć wewnętrznych i konfliktów międzynarodowych.

    W sytuacjach konfliktowych opinia publiczna może stać się także wyrazem sprzeciwu wobec oficjalnej propagandy państwowej. Dochodzi wówczas do podwójnego obiegu informacji: z jednej strony rozpowszechniane są one przez legalnie działające media i realizują cele propagandy państwowej, z drugiej zaś powstaje system nielegalnych mediów niezależnych, które są odbiciem tworzącej się pluralistycznej opinii publicznej i ją współkształtują przeciwstawiając się propagandzie państwowej. Z sytuacją taką mieliśmy do czynienia w Polsce w drugiej połowie lat siedemdziesiątych, w czasie obowiązywania stanu wojennego i później praktycznie aż do zniesienia cenzury. Choć zarówno opinia publiczna, jak i propaganda pełnią funkcje integracyjną, należy zwrócić uwagę, że w zamkniętych systemach propagandowych opinia publiczna nie może wypełniać swej funkcji kontrolnej, a proces powstawania ma charakter odgórny i przebiega przy wykorzystaniu tych samych kanałów, którymi rozpowszechniana jest propaganda państwowa.

    Obecnie w naukach społecznych popularna jest tendencja do integralnego traktowania opinii publicznej i propagandy, jako zjawisk wzajemnie się dopełniających."

  2. Opinia publiczna: problemy definicyjne
    Spory co do brzmienia definicji wynikające z używania pojęcia "opinii publicznej" przez przedstawicieli wielu zawodów.

    Opinia publiczna jest zjawiskiem ponad kulturowym - jest typowa dla wszystkich kultur i wszystkich czasów.

    E. Noelle Neumann, zwraca uwagę, że opinia publiczna ma dwa nurty interpretacyjne:

    • Integracyjny " podkreśla że opinia publiczna to <>, panujące poglądy, zwyczaje i typowe sposoby zachowania, których jednostka nie powinna naruszać, jeśli nie chce się na razić na wykluczenie z grupy.[...] wszyscy biorą udział w procesie opiniotwórczym i nie ma tutaj miejsca na dowolną decyzję o uczestnictwie lub wycofaniu się z udziału w tym procesie. Elementem nakłaniającym do uczestnictwa jest nacisk konformizacyjny, od którego nie można się uchylić pod groźbą wykluczenia z grupy."
    • Elitarny "uważa, że opinia publiczna to zjawisko tworzone przez dobrze poinformowanych, wykształconych obywateli, którzy jednocześnie troszczą się o dobro ogółu. [...] to od jednostki zależy czy bierze udział w procesie krystalizacji opinii." Oba podejścia przyznają, że ignorowanie opinii publicznej przez dłuższy czas prowadzi do obalenia rządu

    Klasyfikacja "opinii publicznej przez" "G.W.Allporta", "schemat Allporta":

    • jest traktowana jako zachowanie ludzkie, ale takie, które pociąga za sobą werbalizację przekonań wielu ludzi.
    • zachowania te są stymulowane i kierowane przez określoną wiedzę, pewne obiekty lub wytworzoną sytuację, które są ważne dla dużych grup ludzi.
    • zachowanie te reprezentują działanie lub gotowość do działania w postaci aprobaty lub dezaprobaty obiektu opinii publicznej. Ludzie uświadamiają sobie, że ich towarzysze mają podobny punkt widzenia i zachowują się w podobny sposób.
    • z natury rzeczy postawy opinii publicznej zmierzają raczej do postulowania czegoś doraźnego lub tymczasowego - gdy problem mija, znika wywołana nim opinia publiczna.
    • zachowania są dostatecznie silne i liczne, by wywierać określone skutki.
    Definicja opinii publicznej wg Allporta : "termin <> odnosi się do multiosobowych sytuacji, w których poszczególne jednostki wyrażają swoje stanowiska na temat tego, co jest w określonych warunkach pożądane lub popierane, lub niepożądane, niepopieranie w stosunku do osób lub propozycji o szerszym znaczeniu, które stwarzają prawdopodobieństwo nieobojętnych działań wobec obiektu zainteresowań" opinia publiczna jest produktem powszechnej edukacji i wytworem nowoczesnego systemu masowego komunikowania.

  3. Definicje

    Proces opiniotwórczy: zaistnienie sytuacji lub pojawienie się obiektu przyciągającej uwagę, obiekt ten lub sytuacja ma charakter kontrowersyjny, następuje proces polaryzacji opinii, formułuje się propozycje rozwiązania problemu - opinie prywatne stają się publicznymi; zyskują aprobatę grupy i zaczynają oddziaływać na jej członków. Następuje stabilizacja dyskusji, jednostki zajmują trwałe stanowiska, opinia się krystalizuje.

    Wiedza, sądy moralne, zwyczaje są komponentami postawy reprezentowaną przez pewną grupę. Jeśli pojawia się kontrowersyjny obiekt lub sytuacja dochodzi do zwerbalizowania poglądów na podstawie wspólnych wartości grupy. Jest to proces przekształcania się opinii wewnętrznej w zewnętrzną (otwartą). Sprzyja mu świadomość nagrody za ujawnienie opinii zgodnej z poglądami grupy a kary a opinię niezgodną

    Konformizm - wygłaszanie opinii zgodnych z opinią grupy. Istotną role w opinii publicznej odgrywają: elementy moralne, emocjonalne, często estetyczne których podważanie jest zagrożeniem dla grupy i grozi izolacją jednostce podważającej je. Powstaje nacisk konformistyczny.

    Jednostka czerpie wiedzę o zwyczajach i wartościach, jakich należy przestrzegać z obserwacji bezpośredniego otoczenia, a także z mediów masowych.

    Liderzy opinii - wg teorii dwustopniowego przepływy informacji w komunikacji masowej osoby te ze względu na swój prestiż, oraz lepsze poinformowanie wpływają na kształtowanie się opinii. Uczestniczą one na pierwszym poziomie tworzenia się opinii - pytane są o radę. Zjawisko to obserwuje się przede wszystkim w przypadkach mało- i bardzo ważnych.

    Stereotyp - Lippmann rozumiał stereotyp jako generalizację, którą posługują się jednostki, która ujawnia się również w opinii publicznej. Stereotyp wg niego zawierał uproszczona a często fałszywą wizję rzeczywistości, trudną do wykorzenienia, niosącą ze sobą duży ładunek emocjonalny. Stereotypy wpływają na ostateczny kształt opinii publicznej, gdyż w danej grupie można obserwować wspólnotę uprzedzeń, która integruje jej społeczność.

    Mit - jest to "zasada, konwencja percepcji i oceny rzeczywistości w jej dowolnym fragmencie". Ma charakter emocjonalny i irracjonalny. Pełni funkcje integracyjną. Posługuje się nim każda społeczność połączona wspólną tradycją. Jako istotna część świadomości w istotny sposób wpływa na opinią publiczną. Przykłady: Polska Chrystusem Narodów, mit państwa idealnej proletariackiej sprawiedliwości.

  4. Model tworzenia się opinii publicznej Deutscha: model kaskadowy
    1. (Górny zbiornik) Elity gospodarcze i społeczne.
    2. Elity polityczne i rządowe.
    3. Środki masowego przekazu.
    4. Przywódcy opinii (intelektualiści, dziennikarze, publicyści)
    5. Ogół, społeczeństwo masa.

    Najważniejsza rola pkt.3

    Obecnie liczą się pkt.3;4;5

    W systemie niedemokratycznym decyduje centrum.

    "Interesujący model tworzenia się opinii publicznej [...] przedstawił K. Teutsch. W jego modelu kaskadowym formowanie się opinii zaczyna się na poziomie elit, a więc odwrotnie niż w przedstawionych tu procesach , zaczynających się na poziomie pierwotnym, jaki stanowi mała grupa społeczna, aby później spływać w dół po wielu stopniach. Górny zbiornik to u Teutscha elita gospodarcza i społeczna. Niżej znajdują się elity polityczne i rządowe, środki masowego przekazu, przywódcy opinii i na koniec ogół. Proces opiniotwórczy jest tu przerywany na każdym stopniu i ponownie się na nim zaczyna, wzbogacony o dyskusję na każdym z poziomów. Dwa z tych poziomów wg Sartoriego są szczególnie ważne : środki masowego przekazu i przywódcy opinii.
    Mówiąc o opinii publicznej mamy zawsze do czynienia z formowaniem się a nie stanem, należy ją wobec tego traktować jako proces, powodujący ciągłe przekształcenia. Stąd też badania opinii publicznej narażone są na duża możliwość błędu."

  5. Szczególne elementy formowania opinii publicznej wg Sanrtoriego
    G. Sartori w swoim dziele "Teoria demokracji" definiuje opinię publiczną jako pojęcie polityczne, a dosłownie "społeczność lub wielość społeczności, której rozproszone stany umysłu (opinie) wchodzą we wzajemne oddziaływania z natłokiem informacji dotyczących stanu res publica. Opinia jest publiczna gdyż nie tylko wyraża poglądy ogółu ale odnosi się także do obiektów publicznych, a więc opiera się na opiniach stanowiących wynik i reakcję na informacje o stanie rzeczy publicznych.

    Dla Sartoriego istotną cechą opinii publicznej jest jej autonomiczność lub brak autonomiczności. "Co czyni opinię publiczną wolnym i niezależnym stanem opinii ?"

    Wśród warunków umożliwiających autonomiczność opinii publicznej Sartorii wymienia system edukacyjny nie będący systemem indoktrynacji oraz istnienie licznych i zróżnicowanych ośrodków wpływu informacji tworzących strukturę całościową. Swobodna opinia publiczna może powstawać więc w państwie w którym istnieje pluralizm w mediach, a także tam gdzie między poszczególnymi środkami przekazu rozwija się konkurencja. W państwach totalitarnych proces tworzenia opinii publicznej jest kontrolowany ( niezgodne opinie się niszczy)

    Do cech wyróżniających opinię publiczną w zależności od systemu politycznego można zaliczyć jej autonomiczność lub brak autonomiczności, policentryczność i unicentryczność.

    Opinia publiczna i rządy oparte na przyzwoleniu chcąc mieć demokrację, musi mieć rządy ludu. W ostatecznym rozrachunku opinia rządzonych jest prawdziwą podstawą każdego rządu, w takim razie wybory są środkiem do celu, którym jest rząd opinii, czyli rząd wrażliwy na opinię publiczną i przed nią odpowiedzialny.

    Ważne pytania postawione przez Sartoriego: Czy istnieje powód do posługiwania się słowem "opinia publiczna" zamiast jakiegoś innego pojęcia? W jakim sensie jakaś opinia uchodzi za publiczną? Definicja "opinii publicznej" przedstawiona przez Sartoriego.

    "Opinię publiczną można następująco zdefiniować: społeczność bądź wielość społeczności, której rozproszone stany umysłu wchodzą we wzajemne oddziaływanie z natłokiem informacji dotyczących stan (res publica)

    Dwa rodzaje opinii publicznej

    1. opinia, która jest publiczną jedynie w tym sensie że jest istniejąca wśród ludzi ale przez nich nie definiowana.
    2. opinia uformowana przez samych ludzi.

      3. Sartori uważa że przed latami 20 XX wieku, nie było potrzeby rozdzielania tych rodzajów opinii

    .

  6. Opinia trwała i chwilowa
    Opinia trwała - opiera się na tradycji kulturowej danej społeczności i zawiera twierdzenia i/lub wzorce zgodne z systemem wartości kulturowych danego społeczeństwa.

    Opinia chwilowa - - ujawnia się wówczas, gdy pojawia się zjawisko nowe, sprzeczne z wartościami kulturowymi danej społeczności, i wówczas jej reakcja może być niezgodna z tradycją. Może doprowadzić do zmian w systemie wartości, najczęściej jednak opinia chwilowa zanika wraz ze zjawiskiem które ją wywołało bez większych konsekwencji.

  7. Hipoteza spirali milczenia
    Spirala milczenia - opiera się na założeniu, iż świadomość posiadania poparcia opinii publicznej sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, podczas gdy odczucie przeciwne sprzyja milczeniu. Następuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii.

    Elementy spirali milczenia:

    1. Ludzie tworzą obrazy opinii w społecznym otoczeniu (zmysł quasi-statystyczny) i oceniają kierunek zmian tych opinii.
    2. Gotowości do wyrażania opinii jest większa jeśli jednostka wierzy, że jej własny pogląd jest lub będzie dominujący.
    3. Jeśli ocena aktualnego rozkładu opinii i rozkład faktyczny są rozbieżne, to dzieje się tak dlatego, że opinie których siła jest przeceniana są częściej głoszone publicznie.
    4. Opinia uznana za obecnie przeważającą ma większą szansę być uznaną za taką w przyszłości.
    5. Jednostka obawia się izolacji przez co czuje lęk przed głoszeniem opinii które mają być niezgodne z większością opinii.
    Ludzie pozbawieni lęku przed izolacją mogą dokonywać zmian społecznych (artyści, indywidualiści, heretycy, itd. Itp.) Podwójny klimat opinii - rozbieżność miedzy klimatem opinii społecznej, a dominującym poglądem dziennikarz.
  8. Cechy opinii publicznej
    1. specyficzne (emergentne) - wszystkie te cechy, które pojawiają się na jednym poziomie struktury społecznej
    2. uniwersalne (nieemergentne)
      1. dynamika i zmienność
      2. kierunkowość i konkretność
      3. wielopostaciowość i wielowątkowość
      4. dyskusyjność i kontrowersyjność

  9. Funkcje opinii publicznej

    Funkcje:

    1. eksplikacyjna (wyjaśniająca) - służy naświetleniu pewnych problemów istniejących w społeczeństwie
    2. integracyjna- integruje grupy głoszące ten sam pogląd
    3. konsultatywna- konsultacja rządu ze społeczeństwem
    4. kontrolna- kontrolowanie władzy ( nieformalne)

    Funkcje wg G. Sartoriego:

    1. autonomiczna- istnienie pluralistycznych mediów i systemu edukacji
    2. nieautonomiczna
  10. Opinia publiczna a nastroje społeczne: różnica

  11. Krytyczna i liberalna teoria opinii publicznej

    Liberalna teoria opinii publicznej

    - ma charakter normatywny
    - autorzy to głównie oświeceniowi filozofowie polityki, którzy podkreślali znaczenie opinii publicznej jako niezbędnego elementu dobrego państwa
    - J. Locke i D. Hume - opinia publiczna jako ekspresja interesu publicznego i kryterium legitymizacji władzy państwowej. Locke - opinia publiczna jako 3 źródło niezależnego sądu ( obok Boga i państwa ).
    - Najważniejszą cechą opinii publicznej jest demokratyczny konsensus. Powinna ona wyrażać wspólne poglądy i interesy społeczeństwa obywatelskiego na sprawy państwowe.
    - Rousseau - wola powszechna będąca manifestacją opinii publicznej jest fundamentem całego państwa.
    - J. Bentham - rola opinii publicznej:
    1) instrument kontrolowania rządu
    2) forum publiczne - w tym parlament jako miejsca formowania stanowisk politycznych
    - liberalna teoria opinii publicznej obejmuje 3 komponenty:
    a) liberalne wartości dobrego państwa
    b) arenę wymiany poglądów lub sferę publiczną
    c) przedmiot wymiany opinii ( państwo )
    - założenie o zdolności i woli obywateli do formułowania dojrzałych sądów opartych na bezstronności i kierowaniu się dobrem wspólnym
    - Kant - opinia publiczna ma funkcję racjonalnego autorytetu w państwie. Hegel - op. publ. moralny autorytet. Opinia publiczna jako nowoczesne źródło legitymizacji władzy państwowej.
    - Hannah Arendt:
    - " przestrzeń publiczna " - teren na którym spotykają się wolni obywatele aby dyskutować nad sprawami życia politycznego. Opinie powstają wtedy, gdy ludzie dyskutując ze sobą nadając swoim prywatnym opiniom charakter publiczny. Warunkiem powstania op. publ. jest istnienie " przestrzeni publicznej ", czyli miejsca, w którym opinie jednostek mogą być podczas demokratycznej debaty konfrontowane z opiniami innych ludzi.
    - Termin " opinia publiczna " sugeruje bezmyślny uniformizm społeczeństwa masowego. Wg Arendt reprezentatywne opinie polityczne powstają wyłącznie jako produkt dyskursu politycznego, nie zaś jako produkt arbitralnych sądów lub " urabiania " anonimowej " opinii publicznej ". Krytyczna teoria opinii publicznej
    - pod koniec XIX wieku pojęcia interesu publicznego i racjonalnej opinii publicznej, pełniącej bezstronną rolę czynnika legitymizującego porządek ustrojowy, miały coraz mniej wspólnego z prkatyką ekonomiczną i polityczną kapitalizmu.
    - Krytyka liberalnego modelu opinii publicznej przypadła zwłaszcza na okres międzywojenny i bezpośrednio po II wojnie światowej. Faszyzm i bolszewizm ukazały podatność opinii publicznej na wpływy propagandy i manipulacji.
    - Ortega Y Gasset - źródłem kryzysu demokracji jest nadmierny wpływ społeczeństwa na politykę. Masy pod względem moralnym nie były przygotowane do uczestnictwa w życiu politycznym. Ale nawet elity intelektualne uległy chorobie " masowości ". Brak wiedzy historycznej, czyli brak korzeni i drogowskazów, uczynił ludzi podatnymi na idee bolszewizmu i nazizmu.
    - Tomasz Mann - w latach 20. i 30. XX wieku główną cechą świadomości społecznej w Europie był tani irracjonalizm. Jedynym ratunkiem jest odrodzenie się humanizmu europejskiego i walka z fanatyzmem.
    - Hans Speier, lata 50. - nie istnieje silna opinia publiczna, która mogłaby być fundamentem racjonalnego ułożenia stosunków między narodami.
    - II połowa XX wieku - duży wpływ aparatu państwowego, kontrola interesów korporacyjnych i mediów nad opinią publiczną. J. Habermas - w powojennej transformacji społeczeństw zachodnich sfera publiczna przestała być sferą dyskusji kulturalnej, stając się sferą pasywnej konsumpcji kultury. Opinia publiczna jako komunikacyjna władza, która nie może sprawować rządów, ale naprowadza władzę administracyjną na dane rozwiązania.
    - Odbudowa państwa prawa, kultury politycznej na Zachodzie w latach powojennych poddawały krytyce pesymistyczne oceny opinii publicznej. Masowe ruchy pacyfistyczne, feministyczne i ekologiczne.
    - W państwach socjalistycznych - autentyczna opinia publiczna nie była artykułowana. Badania opinii publicznej prowadzone jedynie na potrzeby władzy w celu poznania tzw. nastrojów klasy robotniczej

  12. Sondaże wyborcze: źródła informacji i wpływu
    (Czy odzwierciedlają one rzeczywiste poparcie udzielane politykom, czy może raczej to poparcie tworzą? Jaki jest cel i wpływ takich sondaży? Czy ich zadaniem jest informować społeczeństwo o opiniach, czy może bezpośrednio lub pośrednio wpływać na poglądy i zachowania wyborcze obywateli? Co myślą o sondażach ludzie i politycy?)

    Wpływ sondaży na opinię publiczną:

    Sonda że mogą tak e wpływać na opinie publiczna. Fakt, że z jakimś poglądem zgadza się większość obywateli może być powodem do zmiany własnych poglądów i dostosowaniem ich do większości społeczeństwa. Wyniki sonda y maja ogromne znaczenie perswazyjne podczas kampanii wyborczych. Wpływ sonda y na opinię publiczną jest możliwy tylko i wyłącznie dzięki mediom.

    Sposób prezentacji i komentarze przeprowadzonych badań mogą istotnie modyfikować ich zrozumienie i akceptację. Często prezentacji sonda y w mediach towarzyszy komentarz wygłoszony przez eksperta - socjologa czy politologa, który dodatkowo kierunkuje sposób interpretacji wyników badań. Pojawia się wiec możliwość sterowania percepcja wyborców oraz wpływania na ich ostateczne opinie i decyzje. Jest to element manipulacji.

    Ludzie o sondażach

    Sami Polacy przyznają, że media wpłynęły na rozstrzygniecie wyborów w roku 2005. Według badania GfK Polonia, które przeprowadzone zostało w dniach 3-6 listopada 2005, twierdzi tak a 64% dorosłych Polaków. Jednocześnie potwierdzają, ż e naciskom mediów mogli ulec tak e inni - sąsiedzi czy znajomi. Ankietowani podają jednak, że w ostatecznym wyborze nie kierowali się wskazówkami i zachętami dziennikarzy

    Politycy:

    Truman - to nie sondaże, lecz dobre lub złe przywództwo decyduje o losach danego kraju

    Churchill - nic groźniejszego nie ma niż żyć w świecie rządzonym przez Gallupa

    Nixon - miał obsesję na punkcie sondaży, wprowadził do Białego domu stałą ekipę robiącą sondaże

    Pawlak - nie jesteśmy zakładnikami sondaży

    Kennedy - zrobił sondaż jakie tematy ma poruszyć w przemówieniu (19/20 tematów było zaczerpniętych z sondażu)

    Politycy czują się przygnieceni sondażami (niezależnie czy w nich wygrywają czy przegrywają)

    "polityk poślinionego palca" - zawsze patrzy na sondaże i wg. nich kieruje swoją polityką

  13. Funkcje sondaży opinii publicznej

    - poznawcze
    Funkcje poznawcze sondaży są związane z dostarczaniem społeczeństwu informacji na tak różne tematy jak na przykład obawy przed bezrobociem, styl życia itp. Na podstawie takich badań politycy i obywatele tworzą obrazy samych siebie. Politycy dowiadują się też tego, jakie są poglądy społeczeństwa na określone sprawy publiczne i polityczne. Pozwala im to określić własne stanowiska programowe, wprowadzać do nich korekty czy inicjować działania informujące o ich rzeczywistych poglądach. Brak rzetelnych rzetelnych wiarygodnych badań opini może prowadzić do zafałszowania obrazu społeczeństwa przez polityków. Sondaże ukazują też dynamikę zmian zachodzących w kraju i zmian opiniibz
    - perswazyjne
    Działa tutaj zasada społecznego dowodu słuszności Roberta Cialdiniego -> o tym, czy coś jest poprawne ludzie decydują poprzez odowołanie się do tego, co na ten temat myślą inni . Wpływ sondaży jest możliwy tylko dzięki mediom. Sposób komentowania może istotnie modyfikować zrozumienie danych. Można też wspomnieć o spirali milczenia
    - polityczne
    Dzięki sondażom partia może określić własne miejsce na scenie politycznej. Partie uwzględniają wyniki sondaży gdy określają własne stanowiska polityczne czy opracowują programu. Ponadto sondaże wzmacniają proces racjonalizacji polityki. Politycy mają możliwość podejmowania decyzji z uwzględnieniem "konsultacji ze społeczeństwem". Sondaże mają ponadto wartość prognostyczną, umożliwiają przewidzenie czy w najbliższym czasie istnieje niebezpieczeństwo wybuchu np. manifestacji, protestu itp.

  14. Sondaże w kampaniach wyborczych - trzy typy

    - bazowe
    Bardzo obszerne, realizowane na początku kampanii, zawierają dużo drobiazgowych pytań dotyczących opinii o kandydacie, problematyki wyborczej. Mają za zadania dostarczyć jak najwięcej informacji potrzebnych do zaplanowania działań promocyjnych i wyznaczenia strategii prezentacji kandydata. Pomagają ustalić słabe i mocne strony kandydata i przeciwników, oraz identyfikację i opis wyborców jeszcze niezdecydowanych
    - ponawiane
    Są krótsze, koncentrują się na kilku szczegółowych problemach. Umożliwiają stałe monitorowanie problematyki wyborczej, stanowisk programowych, wizerunku kandydata.
    - tropiące
    Bardzo krótkie, przeprowadzane stale i w regularnych odstępach czasu zwłaszcza w zaawansowanych etapach kampanii. Mają ocenić skuteczność przyjętych strategii i poszczególnych taktyk w całym elektoracie lub w wyodrębnionych grupach. Ich cechy to:
    - Powtarzalność pomiaru: punktowego - w określonych odstępach czasu lub ciągłego - badania bez żadnych przerw
    - Identyczność narzędzia pomiarowego z każdym kolejnym badaniu
    - Identycznie zdefiniowana prośba, chociaż z udziałem innych osób
    - Taki sam sposób doboru próby i przeprowadzenia badania przy każdej fali
    - Porównywalne odstępy czasu między kolejnymi badaniami

  15. Projektowanie wyborczych badań marketingowych wg Falkowskiego i Cwaliny
    Punktem wyjścia, a jednocześnie główną przyczyną przeprowadzenia każdego badania marketingowego, jest zapotrzebowanie na informację ze strony jakiegoś decydenta.
    Jej uzyskanie wymaga:
    a) Określenie celu badania : każdy polityk planujący kampanię powinien umieć określić, jakich informacji potrzebuje, aby móc ją przygotować jak najlepiej. Dlatego też podstawową sprawą jest określenie problemu decyzyjnego, przed którym stoi.
    Przekształcenie problemu decyzyjnego w problem badawczy odbywa się przez dokładne i wyczerpujące wyliczenie rodzajów danych niezbędnych do rozwiązania problemu decyzyjnego oraz sformułowanie hipotez. Dopiero wtedy można sformułować właściwy przedmiot badań.
    b) Dobór próby : Jeśli chce się traktować ankietowanych jako "miniaturkę" wszystkich polskich wyborców, to powinien wśród nich znajdować się taki sam procent zwolenników poszczególnych kandydatów, jak to ma miejsce w całej populacji. Według Jerzego Brzezińskiego tylko losowy dobór jednostek ( osób lub złożonych z nich grup) gwarantuje uzyskanie reprezentatywnej próby.
    c) Dobór próby powinien zostać zaplanowany z uwzględnieniem 6 głównych etapów:
    1. Określenie populacji ogólnej i badanej - ustalenie, kto lub co może być źródłem potrzebnej informacji.
    2. Określenie jednostki próby - Ustalenie podstawowej jednostki próby poddanej pomiarowi.
    3. Określenie wykazu populacji badanej - sporządzenie listy jednostek badanej populacji, z której dobrana będzie próba.
    4. Określenie liczebności próby
    5. wybór doboru:
    a losowy - cechą charakterystyczną jest to, że każda jednostka badanej populacji ma jednakową szansę wylosowania oraz każda kombinacja jednostek ma jednakową szansę trafienia do próby.
    a.1 losowy prosty - wymaga ponumerowanego wykazu(listy) populacji i losowania wg tablic liczb losowych lub innej metody generowania liczb
    a.2 losowanie systematyczne
    b) dobór celowy - polega na włączeniu do grupy badanych określonych jednostek(np. na podstawie opinii ekspertów bądź własnej)
    c) dobór kwotowy - populację dzieli się na grupy (kwoty, warstwy) wg przyjętych kryteriów (np wiek, płeć, dochód..)
    d) losowanie według wygody- polega na wyborze badanych spośród łatwo dostępnej grupy( studenci, związkowcy, nauczyciele)
    e) losowanie metodą " przechwycenia w drodze" - sondy uliczne
    6. zaplanowanie i pobranie próby.
    Populacją badaną w politycznych sondażach wyborczych są wszyscy obywatele Polski posiadający prawo wyborcze, natomiast jednostką próby jest każdy obywatel!
    W DOBORACH KORZYSTA SIĘ Z NASTEPUJĄCYCH BAZ DANYCH:
    Książka telefoniczna PESEL- próba imienna
    Próba adresowa : składa się z dwóch faz:
    - losowania adresów gospodarstw domowych, w których przeprowadzone będzie badanie.
    - wyboru przez ankietera jednej osoby spośród członków danego gospodarstwa domowego
    - Wybór i skonstruowanie instrumentu pomiarowego : źródła wtórne(dostępne materiały), pierwotne, przygotowywanie kwestionariusza
    - Zbieranie danych - praca ankieterka
    Efekt ankieterki- ankieter przez swoje cechy i zachowania może wpływać na informacje uzyskiwane od badanych, powodując ich tendencyjność. Źródłami tego zjawiska są przede wszystkim cechy ankieterów : wiek, płeć, wykształcenie, wygląd. Charakterystyki te mogą oddziaływać przez ogólne wrażenie, jakie ankieter wywiera na respondencie, czy poprzez sposób zadawania pytań.
    - Redukcja i wstępna prezentacja (dane surowe)
    - Analiza danych
    - Prezentacja i ocena wyników badania.

  16. Wady i zalety niektórych metod zbierania danych pierwotnych na podstawie ustaleń Churchilla
    Wywiad osobisty przeprowadzony w domu

    ZALETY

    • Prawdopodobnie najwyższy współczynnik rekreacji.
    • Najlepszy do uzyskiwania rekreacji od określonej osoby
    • Dopuszcza użycie wszelkich typów kwestionariuszy
    • Łatwo zmienić kolejność pytań
    • Dopuszcza sondowanie pytań bez podanej odpowiedzi
    • Pozwala na wyjaśnienie pytań niejasnych
    • Pozwala na łatwe użycie materiałów poglądowych

    WADY

    • Wąska dystrybucja
    • Trudno utrzymać nadzór i kontrolę nad ankieterem
    • Często trudne identyfikowanie elementów (osób), które odpowiadają kryterium doboru próby
    • Najbardziej kosztowna metoda ankietowania
    • Wysokie koszty powtórnej wizyty u osób, których ankieter akurat nie zastał.
    • Metoda stosunkowo powolna
    • Wrażliwość na tendencyjność ankietera

    Wywiad pocztowy

    ZALETY

    • Czasem jedyna metoda dotarcia do respondentów
    • Łatwo opracować kryteria doboru próby, gdy posiada się listy wysyłkowe
    • Nie poddaje się tendencyjności ankietera
    • Zapewnia anonimowość respondentów
    • Możliwa szeroka dystrybucja
    • Najlepszy do osobistych, drażliwych pytań
    • Metoda najmniej kosztowna

    WADY

    • Słaba kontrola zapewnia odpowiedzi od konkretnej osoby
    • Nie można uzyskać odpowiedzi od niepiśmiennych
    • Nie można kontrolować tempa reakcji (długi czas reakcji)
    • Brak wyjaśnienia pytań niezrozumiałych
    • Brak możliwości sondowania pytań bez podobnej odpowiedzi
    • Brak możliwości sondowania pytań bez podanej odpowiedzi
    • Tendencyjność sekwencji : respondenci widzą od razu cały kwestionariusz

    Wywiad telefoniczny

    Zalety

    • Względnie niski koszt
    • Możliwa szeroka dystrybucja
    • Mocny nadzór nad ankieterami (mniejsza tendencyjność)
    • Względnie wysokie współczynniki reakcji (znacznie wyższe niż przy ankietach pocztowych)
    • Jedna z najszybszych metod zbierania danych
    • Mniejsza uciążliwość i koszt załatwiania "powtórnych kontaktów" niż w wypadku wywiadów domowych
    • Pozwala na łatwe skorzystanie z pomocy komputera
    • Łatwo zmienić kolejność pytań

    Wady

    • Trudno ustalić reprezentatywną próbę w związku z istnieniem telefonów zastrzeżonych
    • Nie można użyć pomocy wizualnych
    • Trudniej nawiązać kontakt przez telefon niż osobiście
    • W większości wypadków trudno przeprowadzić długie wywiady
    • W pewnym stopniu podlega tendencyjności ankietera(w mniejszym niż przy wywiadzie osobistym
      • )
    • Trudniej ustalić, czy wywiad prowadzony jest z właściwym respondentem, niż w trakcie wywiadu osobistego
  17. Udzielanie odpowiedzi na pytania - refleksje Cwaliny i Falkowskiego
    Strategia optymalna - odpowiedzi na pytania kwestionariusza składa się z 4 następujących po sobie kroków:
    1) interpretacja pytania
    2) wywnioskowanie intencji pytania
    3) przeszukanie pamięci by znaleźć odpowiednią informację
    4) przekładanie sądu na odpowiedź
    Wymaga ona dużego wysiłku poznawczego, więc jest rzadka.

    Strategia zadowalającej odpowiedzi - stosowana by zmniejszyć wysiłek poznawczy. Dzieli się na:
    1) słabą (obejmuje kroki strategii optymalnej jednak mniej uważnie)
    2) silną (opiera się na poszukiwaniu w pytaniach wskazówek dotyczących tego jaka odpowiedź jest oczekiwana - nie są uruchamiane tu procesy poznawcze, a skróty poznawcze)
    Teoria konstruowania odpowiedzi - gdy zadawane jest pytanie respondenci przywołują z pamięci tylko to co zostało wywołane przez kwestionariusz. Nie są to "prawdziwe postawy" respondentów. Są to raczej najbardziej dostępne myśli. Respondenci każdorazowo konstruują na nowo swoje opinie.
    Efekt asymilacji - gdy ludzie mają wydać sąd o czymś najczęściej opierają się na pierwszych myślach.
    Efekt kontrastu - przeciwieństwo asymilacji. Badani mają dostęp do pewnych informacji ale uważają, że nie powinni ich używać w tym konkretnym przypadku.
    Spirala milczenia - np. w przypadku sondaży wyborczych, gdy wyborcy wstydzą się lub boją ujawniać swoje rzeczywiste poglądy czy preferencje wyborcze.
    E. Noelle-Neumann: Spirala milczenia oznacza, że ludzie ciągle obserwują swoje otoczenie i rejestrują, co zyskuje, a co traci na znaczeniu. Kto widzi, że jego opinia upowszechnia się i wzmacnia, ten wypowiada się otwarcie, odrzuca ostrożność. Kto widzi, że jego opinia traci grunt, ten popada w milczenie. Mówiący głośno wydają się silniejsi niż są w rzeczywistości, inni zaś wydają się słabsi niż są naprawdę. Jedni więc zachęcają do mówienia, inni zaś - do milczenia.
  18. Konstrukcja kwestionariusza i odpowiedzi na pytania - refleksje Cwaliny i Falkowskiego Poprawna kolejność pytań różni się w zależności od tego, czy wywiad jest prowadzony przez ankietera, czy też kwestionariusz jest wypełniany samodzielnie przez respondenta. W tym drugim przypadku najlepiej jest gdy kwestionariusz zaczyna się od najciekawszego zestawu pytań. Zarazem nie powinny one stwarzać poczucia zagrożenia (np. pytania o zachowanie seksualne czy narkotyki). Pytania o dane demograficzne (metryczka) powinny być umieszczane na końcu. W przypadku wywiadów przeprowadzanych przez ankietera stosuje się na ogół odwrotną zasadę, ponieważ ankieter szybko musi nawiązać wstępny kontakt z respondentem.
    Formułowanie pytań:
    - pytania powinny być jasne
    - respondenci muszą być w stanie udzielić odpowiedzi
    - unikać podwójnych pytań
    - pytania powinny być adekwatne - odnosić się do większości respondentów
    - najlepsze są pytania krótkie
    - unikać form przeczących ("Stany Zjednoczone nie powinny...")
    - unikać pytań sugerujących
    Formy pytań: pytania zamknięte, otwarte.
  19. Wpływ wyników sondaży na zachowania wyborcze obywateli i zachowania polityków - przenoszenie głosów na prowadzących w sondażach - wyborcy niezdecydowani oddają swój głos na tego kandydata, który na podstawie informacji z sondaży wydaje się zwycięzcą. Wyborcy robią tak by ich głos się nie zmarnował i miał wpływ na wyniki wyborów.
    - przenoszenie głosów na przegrywających w sondażach
    - efekt rozpędu - przenoszenie głosów na partię wtedy gdy poparcie dla niej zaczyna szybko rosnąć
    - głosowanie strategiczne - gdy wyborca nie oddaje głosu na partię, którą popiera, ale tak aby przyczynić się do preferowanego rozkładu głosów (np. Tak by nie wygrała partia, której nie lubi) Wpływ wyników sondaży na zachowania polityków:
    Dla polityków badania są pomocne w opracowywaniu strategii politycznej. Dają zrozumienie sposobu w jaki poszczególne czynniki wpływają na kształtowanie opinii publicznej. Sondaż jest jednym z najbardziej cennych narzędzi w rękach polityków. Mając dane z sondaży można zwrócić się do wyborców i zobaczyć, co oni myślą, jakie są ich pragnienia, obawy, nadzieje. Dowiadują się jakie poglądy ma społeczeństwo na określone sprawy publiczne i polityczne.
  20. Kobiety w wyborach politycznych - procent kobiet w ciałach ustawodawczych: tendencje światowe i polska rzeczywistość lat 1989 - 2007
    Zjawiskiem powszechnie obserwowanym na świecie jest nikła obecność kobiet w elitach władzy zarówno werbalnej, jak i pochodzącej z nominacji. Wg Pippy Norris na całym świecie kobiety zajmują 9% miejsc w ławach parlamentarnych oraz mają 5,6% tek ministerialnych. W 2002 roku w Polsce procent kobiet w społeczeństwie wynosił 51,43 i zdecydowanie odbiegał od reprezentacji tej płci w strukturach samorządu terytorialnego. W radach gminy było 15,8%, w radach powiatu 20,1%, w radach wojewódzkich-11,5% kobiet. W sejmie wybranym w 2001 roku kobiety stanowią 20,2%, co sytuuje Polskę na końcu listy państw Unii Europejskiej-przed Włochami-9,3%, Grecją 10,3% i Irlandią 14,6%, natomiast za Szwecją 46,8%, Finlandią 37% czy Niemcami 30,
  21. Przyczyny mniejszej reprezentacji kobiet w polityce w porównaniu z mężczyznami Mniejszy udział w sprawowaniu władzy może także mieć zwiątek z polityką popierana przez kobiety. W dużej mierze dotyczy ona programów redystrybucji państwa, takich jak: wzrost wydatków na opiekę społeczną, edukację i zdrowie czy inicjowanie programów pomocy ludziom ubogim i starszym.
    Przyczyną również może być to, że kobiety, gdy już zostaną wybrane do parlamentu, zaczynają sympatyzować z poglądami feministycznymi. Tym samym przestają reprezentować swoich wyborców, a stają się przedstawicielkami swojej płci.
    Kolejną przyczyną mniejszej reprezentacji kobiet jest ich funkcja reprodukcyjna
    Kolejne przyczyny to:
    - Kulturowy stereotyp, iż polityka to wyłącznie męski obszar aktywności
    - Uwarunkowania ekonomiczne- kobiety zarabiając mniej nie wnoszą zaplecza ekonomicznego
    - Kryteria polityczne- selekcja wewnątrzpartyjna

    Przyczyny mniejszej reprezentacji wg Randalla:
    1. czynniki podaży:
    - socjalizacja- przyjmowanie przez kobietę nierywalizacyjnych ról kobiecych
    - zasoby-niedostatki kobiee w takich zasobach jak: wykształcenie, rzadsza przynależność do wyższych klas społecznych i mniejsze doświadczenie polityczne
    - uwarunkowania sytuacyjne- rodzina, dzieci
    2. czynniki regulujące popyt:
    - uprzedzenia wobec kobiet

    Przyczyny wg Debera
    - autoselekcja- kobiety są mniej skłonne do ubiegania się o urzędy polityczne niż mężczyźni
    - kobiety mają mniejsze poparcie partyjne
    - nieprzychylne postawy wyborców wobec kobiet-polityków- seksizm w postawach politycznych
    - kobiety o urzędy polityczne rywalizują z dużo silniejszymi(mężczyznami)
  22. Stereotypy płciowe w preferencjach kandydatów
    Stereotypy wg Fiske i Glicka:v Kobieta Sexy- skoncentrowane na wyglądzie, staraja się być atrakcyjne dla mężczyzn
    Kobieta nietradycyjna- wymagająca, ambitna, niezależna, inteligentna
    Kobieta tradycyjna- związana z takimi cechami jak: konformizm, podporządkowanie się, pasywność, brak krytycyzmu i głupota
    Cech stereotypowo kobiece: bez ambicji, ciepła, cierpliwa, drażliwa, emocjonalna, gadatliwa, łagodna, miła, nerwowa, niestała, nieśmiała, o miękkim sercu, ostrożna, przebaczająca, przyjemna, rozmarzona, rozumiejąca, sentymentalna, skłonna do narzekań, skomplikowana, skromna, słaba, strachliwa, uległa, użalająca się nad soba, wrażliwa, wstydliwa, zależna zmienna
  23. Percepcja kobiety - polityka:

    Ocena wizerunku kandydata z uwagi na jego płeć: interakcja kompetencji i moralności przy ocenie wizerunku polityka, wpływ płci i wieku polityka na ustosunkowanie emocjonalne wobec niego, płeć i wiek polityka w ocenie jego przyszłych działań
    Wyniki badań:
    Ocena efektywności w wypełnianiu obowiązków męskich(terroryzm, system obronności kraju, kryzys militarny- wyższa w wypadku mężczyzny, w zakresie efektywności, co do zadań typowo kobiecych(edukacja, opieka społeczna ...) wyższa u kobiet. (takie dosyć logiczne;))
    Skoro urzędy polityczne są przede wszystkim spostrzegane przez pryzmat tradycyjnie męskich cech, to kobiety mogą odnieść sukces wyborczy jedynie wówczas, gdy wyborcy uznają je za "męskie" Moralność kandydata jest kluczowym czynnikiem wpływającym na jego lubienie. Przy czym defekt w tym względzie powodują większy spadek w ustosunkowaniu się do kandydata niż do kandydatki. Gdy kobieta jest moralna i kompetentna, poprawia to jej odbiór istotnie, niż ma to miejsce w wypadku mężczyzny o takich samych charakterystykach.
    Młodsza kandydatka wzbudzała istotnie bardziej pozytywne ustosunkowanie emocjonalne u wszystkich wyborców w porównaniu ze starszą kobietą oraz z młodszym mężczyzną. Jedynie starszy kandydat mógł cieszyć się podobną do niej sympatia obywateli
    Podsumuje może pokrótce: młoda kobieta tak, stara nie, młody mężczyzna nie, stary ale i owszem;) Kandydat ma większe szanse w porównaniu z kobietą, zwłaszcza straszy kandydat w porównaniu z starszą kobietą.
  24. Cele i zakres badań opinii według Szredera

    1)cel prognostyczny
    2) doskonalenie podejmowania decyzji
    3) wpływanie na postawy wyborcze i kształtowanie opinii
    4) inspirowanie i prowokowanie wyborców do wymiany poglądów na temat zbliżających się wyborów i kandydujących ugrupowań lub osób.

    Zakres i rodzaje badań opinii wg. Szredera
    Trzy główne obszary badań opinii - badania opinii ze względu na przedmiot badań:
    1) badanie nastrojów i postaw społecznych
    2) preferencji wyborczych
    3) konsumentów na tematy rynkowe

    Klasyfikacja badań opinii według kryterium częstotliwości ich prowadzenia:
    - badania ciągłe (systematyczne) - wykonywane ze stałą (dużą) częstotliwością (raz w tygodniu lub raz w miesiącu) Badanie: nastrojów społecznych, poparcie dla prezydenta, premiera lub rządu. W Polsce badania tego typu prowadzą CBOS i TNS OBOP w postaci tzw. omnibusu wielotematycznego.
    - badania okresowe kobiet (cykliczne) - wykonywane raz na jakiś czas (raz na kwartał, raz na rok) w celu poznania opinii społeczeństwa na określony temat. Przykład: badanie zaufania do instytucji publicznych, ocena mijającego roku, a także badania towarzyszące wyborom lub dotyczące stosunku Polaków do innych narodów.
    Wyniki mogą służyć podejmowaniu określonych decyzji rynkowych.
    - badania doraźne (sporadyczne) - prowadzone nieregularnie; gdy zaistnieje zdarzenie o którego ocenę prosi się jednostki interesującej badacza populacji. Przykład: ocena społecznie ważnych decyzji politycznych i gospodarczych.
    Badania doraźne wykonywane są jednak nie tylko w przypadku zaistnienia wyd. wyjątkowych. Dotyczą także opinii na tematy, które - wg. projektantów badań - wydają im się ciekawe.
  25. Błędy w badaniach opinii

    Błąd losowy (błąd losowania, błąd statystyczny) - powstaje z powodu poddania badaniu losowej próby członków populacji a nie całej populacji. Próba nie jest idealną reprezentacją populacji, z której pochodzi. Błąd losowania występuje w prawie każdym badaniu próbkowym (nie przekracza 3%).

    Niektóre błędy w badaniach opinii:
    - błędy losowania / błąd losowy / błąd statystyczny
    - błędy nielosowe: >> sprawiają badaczom większy kłopot niż losowe
    - wynikające ze złego operatu losowania
    - spowodowane odmową respondenta
    - wynikające ze złego sformułowania pytań i niewłaściwej kolejności
    - wynikające z celowego wprowadzenia w błąd ankietera (lub respondenta)
    - błąd braku szerszych informacji u respondentów
    - błąd zakamuflowanego uprzedzenia ("partie kupują przychylne sondaże")
    - błąd absurdalności pytania
    - błąd ogólnikowości
    - błąd fikcyjności problemu badawczego
    - błąd bezzasadnego powtórzenia
  26. Pojęcie propagandy politycznej

    Propaganda polityczna jedna z odmian propagandy ze względu na treść. W nurcie politologicznym bada się stosunek propagandy do opinii publicznej i manipulowanie wzorów zachowań (techniki, triki.)
    Propaganda to komunikowanie: jednostronne, zinstytucjonowane , intencjonalne (ma zaspokoić życzenia nadawcy), zaprogramowane i profesjonalnie realizowane, informacyjno-perswazyjne (nie polega na przemocy ani przekupstwie), wpierane technikami marketingowymi i socjotechniką. Celem propagandy jest tworzenie lub zmiana postaw ludzi tak, aby odpowiadały one interesom nadawcy oraz wytwarzanie przewidywalnych przez niego zachowań grup, na które się wpływa.
  27. Funkcje propagandy

    - Funkcja integracyjna - ma integrować społeczeństwo wokół postaw, poglądów
    - Funkcja adaptacyjna-agitacyjna -
    - Funkcja informacyjno-interpretacyjna - dzięki niej (lub też przez nią) dostarczane są przez propagandzistę informacje dot. zdarzeń, ale też ich interpretacje
    - Funkcja dezinformacyjna i demaskatorska - wprowadzanie w błąd przeciwnika; ujawnianie fałszywych informacji przez niego przekazywanych.
  28. Klasyfikacja propagandy z użyciem różnorodnych kryteriów

    1) Ze względu na TREŚĆ:
    Społeczna Polityczna Ekonomiczna Naukowa Zdrowotna Edukacyjna Sportowa
    2) Ze względu na STYL DZIAŁANIA:
    a) Strategiczna - długofalowe działanie, ustala się generalną linię, wg której ma przebiegać propaganda.
    b) Taktyczna - dot. chwili bieżącej, konkretnej sprawy w danym momencie, skupia się na detalach. 3) Ze względu na STOPIEŃ ZAFAŁSZOWANIA TREŚCI:
    a) Propaganda BIAŁA - zawartość komunikatów pochodzi z dobrze znanego źródła, nadawcą mogą być instytucje władzy publicznej, partie polityczne, organizacje pozarządowe, wspólnoty religijne, które NIE UKRYWAJĄ swoich intencji, ideologii i przekazów. Najbardziej moralna.
    b) Propaganda SZARA - źródło może, ale nie musi być poprawnie identyfikowane; informacje nie są zbyt precyzyjne. Jest stosowana w celu wprowadzenia w zakłopotanie przeciwnika politycznego, ośmieszenie go, podważenie jego wiarygodności, kompetencji, prawdomówności i uczciwości ("Z wiarygodnego źródła wiemy, że Twój stary sprzedaje zegary" - ale KIM jest wiarygodne źródło?- nie wiemy. /przyp.San/)
    c) Propaganda CZARNA - wykorzystuje kłamstwo, oszczerstwa, fałsz, manipulację, a więc zasady pozbawione etyki. Jest działaniem nieuczciwym, a jej celem jest całkowita dezinformacja przeciwnika. Propagandzista ukrywa się pod fałszywym źródłem, przekazuje sfabrykowane, nieprawdziwe i wymyślone informacje, po to, by wprowadzić w błąd odbiorcę.
    4) Ze względu na GRUPY DOCELOWE:
    a) Zewnętrzna - skierowana do obywateli obcego państwa
    b) Wewnętrzna - skierowana do obywateli własnego kraju
    5) Ze względu na PRZEBIEG PROSECU W SPOŁECZEŃSTWIE:
    a) Horyzontalna- charakter nieformalny, wykorzystuje kanały komunikowanie interpersonalnego. Dotyczy grup pierwotnych: rodziny, kręgów przyjaciół. Odnosi się do spraw bieżących, dynamizuje grupy, sprzyja integracji.
    b) Wertykalna- występują zwarte struktury: liderzy, technicy, szefowie; przepływ komunikatów propagandowych odbywa się od góry struktury do dołu, tj. do obywateli.
    6) Ze względu na ZALEŻNOŚCI W CZASIE MIĘDZY PRZEKAZEM A ZDARZENIEM:
    a) Poprzedzająca (np. wybory)
    b) Towarzysząca (np. igrzyska olimpijskie)
    c) Następcza (np. wybuch w Czarnobylu)
    7) Ze względu na SPOSÓB KOMUNIKOWANIA:
    a) Bezpośrednia - komunikowanie interpersonalne i grupowe
    b) Pośrednia - komunikowanie masowe
    c) Zapośredniczona przez nowe media - komunikowanie sieciowe
    8) Ze względu na NOŚNIK KOMUNIKATÓW PROPAGANDOWYCH:
    a) Wizualna
    b) Audytywna (radiowa)
    c) Audiowizualna
  29. System propagandowy: w reżimach niedemokratycznych i w demokracji

    W reżimach niedemokratycznych:
    a) (z wykladu) występuje tylko jeden nadawca propagandy posiadający całkowitą władzę polityczną i sprawujący totalną kontrolę nad przepływem informacji w społeczeństwie; media masowe są elementem systemu politycznego pozbawionym podmiotowości; pełnią rolę kanału w jednokierunkowym procesie propagandowym; występują dwie kategorie mediów: 1.autorytarny 2.komunistyczny
    b) (od autorki) przeważa propaganda szara i czarna. Stosuje się takie techniki jak MODEL ODBICIA ŹRÓDŁA PRZEKAZU polegający na stworzeniu fałszywego źródła przekazu (Radio Gustaw Zygfryd I stworzone przez wywiad brytyjski mające obniżyć morale armii niemieckiej) czy też MODEL LEGITYMIZUJĄCY ŹRÓDŁO PROPAGANDY polegający na stworzeniu nadawcy zastępczego WIARYGODNEGO źródła i powoływanie się na nie (np. partia X twierdzi, że Papież poparł jej Taką-A-Taką inicjatywę, mimo że Papież wcale się w tej kwestii nie wypowiadał) W reżimie komunistycznym dokładnie widać było komunikowanie za pomocą propagandy wertykalnej, a najczęstszym nośnikiem były nośniki wizualne. Bardzo często niezbędna dla utrzymania "porządku" stawała się propaganda towarzysząca i następcza - dorabiano ideologię do niepowodzeń. W reżimie hitlerowskim stosowano komunikowanie pośrednie, zarówno wizualne jak i audytywne. Oprócz komunikatów wewnętrznych, do żołnierzy SS czy Werhmachtu, stosowano ogromną ilość komunikatów zewnętrznych, skirowanych zarówno do okupowanych Polaków, mających na celu osłabienie morale, ale także do obywateli innych krajów, zachęcające do przyłączenia się do "zwycięskiej armii", itp.

    W demokracji:
    a) (z wykładu) propaganda jest wszechobecna i natrętna, nie można od niej uciec; pluralizm nadawców propagandy - każda organizacja polityczna, wyznaniowa lub inna może być nadawcą; proponuje swoją ideologię za pomocą dostępnych metod i technik i nośników; funkcjonowanie grup antysystemowych, nieformalnych i funkcjonujących poza prawem; dwa modele mediów: 1.liberalny 2.odpowiedzialności społecznej.
    b) (od autorki) przeważają, a przynajmniej powinny przeważać komunikaty zaliczane do propagandy białej, kiedy to obywatel jest świadomy KTO i CO do niego mówi i CZEGO od niego oczekuje; najczęściej jest to propaganda wewnętrzna; w nowoczesnej demokracji używane są wszelkie nośniki komunikacji, zwłaszcza media. Używanie modelu legitymizującego źródła propagandy jest niewskazane, gdyż jest łatwo sprawdzić czy propagandzista blefuje czy mówi prawdę. Najbardziej rozpowszechniony jest nośnik audiowizualny, odchodzi się od komunikatów radiowych, "stawia się" na nowe media. Propaganda występuje najczęściej w ważnych społecznie momentach: przed wyborami, referendum itp.