Organizacje Pozarządowe  Non-Governmental Organization

Non-Governmental Organization

NGOsy to alternatywne instytucje wobec państwa, ponieważ w państwach demokratycznych rząd nie ma na monopol w zakresie celów polityki publicznej. Jednocześnie w całej Europie Wschodniej NGOsy miały przeciwdziałać kryzysie społecznemu i procesom dezintegracyjnym towarzyszącym transformacjom ustrojowym. NGO są uważane za początek wielkich reform demokratycznych w Europie Wschodniej.

Komitety obywatelskie - ich rola obecnie bardzo się zmieniła, ze względu na brak rozstrzygnięć prawnych (np. polskie prawo nie przewiduje samoorganizowanie się ludzi) W 1989 w Polsce rozwój organizacji pozarządowych był większy niż w innych krajach Europy wschodniej, ale pod względnym prawnym Czechy i Węgry nas wyprzedziły.

Organizacje pozarządowe wg. Frysztackiego

  • jest to aktywność wychodząc poza nurt życia prywatno-rodzinnego;
  • poza obszarem formalnych instytucji rządowo-administracyjnych;
  • poza prywatną, nastawioną na zysk gospodarką;
      • organizacje mogą prowadzić działalność, ale nie ma to służyć zyskowi ich członkom
  • działalność ochotnicza członków
  • organizacja musi być niezależna
  • organizacja powinna być charytatywna

Ruch pozarządowy - społeczeństwo obywatelskie to proces, w którym grupy społeczne, społeczność lokalne, stowarzyszenia i inni aktorzy życia społecznego stają się coraz bardziej autonomiczni. Generalnie rozwój społeczeństwa obywatelskiego oznacza ograniczanie wszechobecności i strukturalno-funkcjonalnej przewagi centralnego państwa. Oznacza budowanie społeczno-gospodarczej wspólnoty. Potrzebą społeczną nie jest to, co określi jakiś urząd, ale tym czym zdefiniują ją ludzie.

Pierwsze organizacje pozarządowe w Polsce to fundacje z XII wieku. Stowarzyszenia pojawiły się w Polsce pod koniec XIX wieku. Po nieudanych powstaniach nie była to działalność państwowa, ale samoorganizowanie się obywateli.


Zabór rosyjski i austriacki:

  • zwalnianie alkoholizmu wśród społeczeństwa;
  • rozwijanie higienicznych wzorców wśród stylów życia

Zabór pruski:

- działalność gospodarcza, nacisk na samoorganizację i rozwijanie przedsiębiorczości W okresie międzywojennym działalność organizacji pozarządowych poszła w kierunku umacniania społeczeństwa i rozwoju gospodarki. Pojawiła się nowa forma organizacji promujących aktywne spędzanie czasu wolnego. Za Bieruta zlikwidowano organizacje pozarządowe a ich majątek przejęło państwo.

Przełomem dla Polski było pojawienie się pierwszych związków zawodowych (lata 80), które następnie zdelegalizowano i wprowadzono stan wojenny.

Rok 1989 - uzgodniono możliwość istnienia organizacji pozarządowych i uchwalono ustawę o stowarzyszeniach (07.04.89).

Pierwszy okres działalności organizacji pozarządowych nabrał charakteru asymilacji, próba oderwania się od starej rzeczywistości, niszczenie starych struktur. Powstały komitety obywatelskie.

Okres ten związany jest z kryzysem socjalistycznego państwa oraz prywatyzacją państwa i zachowań. Konstytucja gwarantuje obywatelom prawo do organizowania się, ale nie mówi o sposobach realizacji tego zapisu. W związku z tym mamy w Polsce organizacje pozarządowe o bardzo różnych strukturach organizacyjnych regulowanymi różnymi aktami prawnymi. Mamy różnego rodzaju fundacje pomocy, związki zawodowe, organizacje samorządów grup zawodowych, ale przede wszystkim stowarzyszenia i fundacje. Jednak jest odrębna ustawa regulująca działalność organizacji kościelnych (ustawa o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego z roku '89, oraz ustawa o stosunku państwa do Kościoła Prawosławnego '91)

Są takie organizacje, które powstały na podstawie oddzielnych ustaw np. PCK, ZOSP


Polska:

  1. okres powstawania organizacji pozarządowych (1989-1994):
    1. dominuje strategia indywidualnego przetrwania (w tym okresie stosunek pracy do organizacji pozarządowych jest nieuregulowany)
    2. szybkie zmiany form działania - "okres permanentnej improwizacji"
    3. brak kooperacji pomiędzy organizacjami - raczej wilczy kapitalizm niż tworzenie grup lobbystycznych itd.
    4. brak wiedzy na temat finansów publicznych (dużo dobrych chęci ale zero wiedzy o księgowości) - teraz trzeba się z każdej złotówki wydanej rozliczać
    5. oparcie organizacji na liderach (np. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy)
  2. okres (po 1994)
    • obniżył się poziom energii społecznej
    • minęła euforia związana z przełomem roku '89
    • gigantyczny wzrost bezrobocia, zmiana systemowa
    • przejęcie władzy przez PSL i SLD - gospodarka nad sprawami społecznymi (w PRL-u było odwrotnie), tu hasło Samoobrony "Balcerowicz musi odejść"
    • organizacje coraz częściej zaczęły wchodzić w interakcje
    • nasycenie się rynku działań pomocowych (najliczniejsza grupa organizacji to te, które udzielały pomocy społecznej)
    • duża dysproporcja między regionami, cecha charakterystyczna Polski - organizacje pozarządowe pozostają w Polsce tam, gdzie jest im dobrze, czyli w dużych i wielkich miastach

4,5 tys. org. pozarządowych w woj. pomorskim

1,5 - 1,7 tys., czyli 1/3 jest w Gdańsku, podobnie jest w Krakowie i w Warszawie (najwięcej organizacji jest w woj. mazowieckim, ale i tak większość znajduje się w Warszawie)

Cechą charakterystyczną NGOsów w Polsce jest brak związku pomiędzy społecznymi potrzebami a liczbą organizacji pozarządowych (w Czechach i na Węgrzech jest o wiele lepsza sytuacja)

1994 - powstaje w Polsce 5 centrów wspomagania organizacji pozarządowych (Warszawa, Gdańsk, Poznań, Katowice, Lublin) - na początku Gdańsk miał obszar od Szczecina do Suwałk)

Nasycenie org. pozarządowych na 10000 mieszkańców:

  • mazowieckie 14,5
  • pomorskie 13,2
  • małopolskie
  • najgorzej: opolskie 7,2

Kim są wolontariusze pracujący w org. pozarządowych?

  1. ludzie pracujący zawodowo (w Europie Zachodniej ludzie nie pracujący zawodowo)
  2. uczniowie i studenci (studentów mniej)
  3. emeryci i renciści
  4. bezrobotni
  5. gospodynie domowe (w Polsce kobiety są mniej aktywne społecznie)

65% org. to takie których członkami są ludzie z wyższym wykształceniem
30% w średnim
5% poniżej średniego
Wykształcenie wpływa na aktywność ludzi

Źródła finansowania:

  • 19,6% pieniądze od samorządów
  • 13,5% pieniądze z administracji rządowej
  • 10,4% dochody z własnej działalności gospodarczej
  • 10,4% darowizny od osób fizycznych
  • 6,2% od firm (na świecie odwrotnie)

mały jest udział korzystania ze środków zagranicznych (5,7%), ale po wejściu Polski do Unii ten procent wzrasta

Jakie główne problemy widziały organizacje na początku swojej działalności?

  • trudności w pozyskiwaniu środków finansowych
  • biurokracja administracji publicznej
  • zbyt mała liczba osób aktywnie działających -> jest duża liczba figurantów którzy niekoniecznie coś robią (to nadal jest problem)

FORMY ORGANIZACJI

Fundacje (w Polsce są uznawane za org. pozarządowe, w innych krajach różnie)

- są najstarszymi org., istnieją od średniowiecza (?) a ich istotę stanowił majątek przyznany na ... cel (ktoś fundował środki na dany cel - najbardziej znane fundacje powstały jednak w XIX wieku, w tym najbardziej znana Fundacja Alfreda Nobla (1900, jednak nie jest to najbogatsza fundacja)

Fundacja Rockefellera (1913 r.) znajduje się obecnie na 8. miejscu wśród amerykańskich fundacji, a jej majątek wynosi 2 miliardy 336 milionów dolarów!

Największą org. w USA jest organizacja Forda, majątek ok. 7 miliardów dolarów. W USA istnieje ok. 40 tys. fundacji.

Fundacja Kościuszkowska (1925 r.) - duże znaczenie dla Polski; założona w USA dla promowania polsko-amerykańskich stosunków naukowo-kulturalnych; dobrze że została założona w USA bo nie upadła, a w Polsce za czasów socjalistycznych "wszystkie cele i funkcje jakie miały org. pozarządowe przejęło państwo". Nie tylko cele "ciekawe" są realizowane przez fundacje:

Deutsche Futsung (niemiecka fundacja, 1920 r.) powołana dla wspomagania mniejszości niemieckiej w innych krajach, ale była utrzymywana z pieniędzy ...

V kolumna - fundacja kupowała broń, tworzyła bojówki, wzmogło się to wszystko po dojściu Hitlera do władzy

Ku Klux Klan - organizacja polityczna.

POLSKA

okres międzywojenny, 2 typy fundacji

  • FUNDACJA PRAWA PUBLICZNEGO - nie mogą prowadzić działalności gospodarczej!
  • FUNDACJA PRAWA PRYWATNEGO - nie realizowały celów użyteczności publicznej, a ich majątek był wykorzystywany do celów rodzinnych lub grup rodzinnych (ojciec może założyć fundację na wykształcenie córki); może prowadzić działalność gospodarczą.

We Francji - tylko działalność org. może opierać się na majątku prywatnym i nie może prowadzić działalności gospodarczej by nie powodować korupcji. (tu są tylko prywatne, nie ma publicznych) przed wojną: fundacje prawa publicznego były wykorzystywane do zadań administracji publicznej (np. Fundacja Liceum Krzemienieckie - cel: rozwijanie szkół średnich w Polsce, bo państwa nie było stać na załatwienie sieci szkół średnich, po 2 latach szkoły średniej tzn. mała matura)

Wieś Kościuszkowska 1929 r., modernizacja wsi polskiej, która pod zaborem pruskim była w bardzo złym stanie.

Klasyczne fundacje oparte były na czyimś majątku, który ktoś przeznaczył. Fundacja działała tak długo aż pieniądze się nie skończyły. Teraz fundacje mogą majątek pomnażać! Fundacje nadaje się statut i powołuje się jej zarząd, który dysponuje majątkiem do realizacji celów (kiedy fundator ustanawia fundację przestaje mieć wpływ na majątek, który przeznaczył). - fundator nie powinien być w zarządzie

Akt fundacyjny - woli fundatora, który wskazuje CEL I ŚRODKI, ? dalej majątkiem i realizacją zajmuje się zarząd.

  • musi być wpisana do KRS-u (Krajowy Rejestr Sądowy)
  • fundację mogą zakładać osoby fizyczne i prawne
  • ma osobowość prawną

Każda fundacja kończy swoją działalność kiedy:

a) skończą jej się środki
b) kiedy zostanie zrealizowany jej cel, wtedy traci rację bytu, lub kiedy obecne cele są zbyt ogólne

Organizacje pozarządowe ≠ gotówka (wszelkie dobra, trwałe)

STOWARZYSZENIA - podstawowa forma NGOSów, działają na podstawie ustawy z 7. kwietnia 1989 roku, a ustawa o stowarzyszeniach odwołuje się do 2 dokumentów:

  1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
  2. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
    Ustawa określa stowarzyszenia, jako: samorządowe, dobrowolne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych, pozwalające na realizację indywidualnych zainteresowań, POSIADA OSOBOWOŚĆ PRAWNĄ.

Różnice pomiędzy stowarzyszeniem a fundacją:

  1. istotą fundacji jest majątek, a istotą stowarzyszenia są członkowie, ludzie ze wspólnym celem
  2. sposób powołania i rejestracji:

    FUNDACJA - całość zaczyna się od aktu fundacyjnego, spisuje go twórca fundacji

    STOWARZYSZENIE - zebranie minimum 15 osób, które nie muszą posiadać żadnego majątku

  3. w strukturze wewnętrznej: zasadniczą władzą w stowarzyszeniu jest zebranie ogólne członków; w fundacji, kiedy fundator ufunduje jej działalność traci prawo decydowania w jej sprawie - kiedy cel zostanie zrealizowany fundacja przestaje działać.
  4. fundacja nie ma organu kontroli wewnętrznej, a w stowarzyszeniu musi być cos w rodzaju komisji rewizyjnej

W Polsce ze stowarzyszenia wyłączone są 3 dziedziny życia:

  1. porządek publiczny (tym nie mogą zajmować się stowarzyszenia)
  2. bezpieczeństwo państwa
  3. służba zdrowia

Kto może należeć do stowarzyszenia?

  • od 16. roku życia, ale do 18 roku życia muszą mieć na to zgodę opiekunów prawnych (i czynne i aktywne prawo wyborcze w stowarzyszeniach, 16-latkowie)
  • ale ustawa mówi że w stowarzyszeniu musi być przewaga osób pełnoletnich
  • cudzoziemcy, którzy są na stałe zameldowani na terenie RP
  • nie można tworzyć stowarzyszeń, w których wymaga się posłuszeństwa wobec władz stowarzyszenia - zapis ten oddaje istotę społeczeństwa obywatelskiego (zebranie ogólne jest decydentem, władza ma charakter organizacyjny)

Stowarzyszenie może założyć min. 15 osób, w tym celu muszą oni odbyć spotkanie założycielskie, na to zebranie nie trzeba mieć żadnej zgody, konieczne jest jednak poinformowanie o nim właściwego organu administracji publicznej - w przypadku Gdańska jest to prezydent miasta. Zazwyczaj jest to starostwo

- stowarzyszenie jest niezależne

Na zebraniu założycielskim uchwala się statut, który zawiera podstawowe informacje o stowarzyszeniu. Musi być:

  • nazwa stowarzyszenia (odróżniająca od innych organizacji! - taki jest przepis)
  • siedziba i teren działania - np. lokalny bądź bardziej obszerny, (?) się ograniczy, a potem rozszerzy jest to nielegalne)
  • cele i sposoby realizacji tych celów, sposoby działania
  • sposób nabywania członkowstwa - stowarzyszenia nie mogą być organizacjami zamkniętymi - stowarzyszenie musi mieć możliwość rozszerzenia się
  • lista władz - struktura administracyjna stowarzyszenia oraz sposoby wyłaniania władz (muszą one być ? z wyboru)
  • sposoby uzyskiwania środków finansowych - te które będą w statucie są jedynymi możliwymi oraz wysokość składek członkowskich
  • zasady dokonywania zmian w statucie
  • sposoby rozwiązania stowarzyszenia

Sąd Rejonowy rozstrzyga ? rejestracji w ciągu 3 miesięcy - jeśli zarejestruje to od tego momentu ten statut staje się konstytucją stowarzyszenia i należy go przestrzegać - stowarzyszenie - rejestrację sądową.

Organ admin. publicznej na danym terenie (np. Prezydent Miasta Gdańska) może jedynie zażądać niezbędnych wyjaśnień - nie może zaingerować w jego działalność - jeżeli uzna wyjaśnienia za niewystarczające może wystąpić do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia i tyle.

Sąd może zawiesić stowarzyszenie i ustanowić kuratora - kurator ma 6 miesięcy na zwołanie zebrania ogólnego (walnego zebrania wszystkich członków) - stowarzyszenie może mieć bardzo dużo członków. Wynagrodzenie kuratora jest pokrywane z kosztów, majątku stowarzyszenia, jeżeli to się nie uda to sąd może podjąć decyzję o rozwiązaniu stowarzyszenia - wtedy powołuje LIKWIDATORA, a jego uposażenie też jest finansowane z majątku stowarzyszenia!

Kto nie może być członkiem stowarzyszenia?

  • funkcjonariusze służb wewnętrznych (bo oni muszą wykonywać rozkazy)
  • osoby odbywające służbę w służbie cywilnej
  • żołnierze służby czynnej

Oprócz stowarzyszenia ustawa dopuszcza uproszczoną formę stowarzyszenia - STOWARZYSZENIE ZWYKŁE mogą je założyć 3 osoby , które odbędą spotkanie założycielskie i uchwalą regulamin działalności - to jest jedyny dokument, jaki to stowarzyszenie posiada. Następuje rejestracja stowarzyszenia zwykłego w organie administracji publicznej na tym terenie - prezydent lub starosta ma 30 dni na jego zakwestionowanie. Stowarzyszenie zwykłe nie posiada osobowości prawnej, w związku z tym nie może prowadzić działalności gospodarczej, nie może otrzymywać dotacji (nie odpowiadają jako całość, tylko każdy z osobna może być pociągnięty do odpowiedzialności - bo nie jest wpisywany do rejestru sądowego, a w stowarzyszeniach gdzie jest osobowość prawna nie można jednostki pociągnąć do odpowiedzialności karnej). Nie prowadzi księgowości i nie może przyjmować darowizn, jedynymi środkami finansowymi, jakimi może zarządzać to składki członkowskie - są od tego różne nieścisłości, taka składka może wynosić np. 100 tys. zł; nie ma od tego podatku Stowarzyszenie zwykłe jest dla ludzi, którzy chcą coś robić. Możliwości działalności są nieograniczone.

5.12. - Światowy Dzień Wolontariusza

Wolontariusz z łac. dobrowolny - kiedyś ochotnik do wojska, potem początkujący pracownik, bez wynagrodzenia; obecnie - ten który chce coś z własnej, nieprzymuszonej woli coś robić.

  • od 2003 roku działa ustawa o wolontariacie i działalności pożytku publicznego - wprowadza to co w cywilizowanym świecie jest już zrobione:
  • wolontariusz jest w pracy ubezpieczony
  • wolontariat jest traktowany jako (zastępczo za służbę wojskową)

W sprawach wolontariatu Polska jest krajem trzeciego świata - przyczyny: przeszłość komunistyczna i bieda.

Światowy miernik to wskaźnik ile osób przynajmniej raz w roku wykonało pracę wolontariacką:

  • Polska - 5,4%
  • Węgry - 7%
  • Czechy - 11%
  • Niemcy - 34%
  • USA - 58% (pierwsze miejsce na świecie)

- większość organizacji wolontariackich działa przy organizacjach kościelnych - one działają na podstawie ustawy o związku państwa polskiego do Kościoła katolickiego, a one na podstawie o stowarzyszeniach i tol.

40,5% wszystkich wolontariuszy działa tam na drugim miejscu edukacyjne - 21,5%

KOMUNIKAT 231 KOMISJI EUROPEJSKIEJ 1997 ROK: podstawowy dokument określający stosunek UE do NGO's

  1. NGO's mają następujące cechy:
    - Różnią się od nieformalnych grup (towarzyskich, powstałych ad hoc)
    - Mają charakter niedochodowy
    - Są niezależne od rządu i innych instytucji publicznych (zarządzane w sposób wolny)
    - Nie przynoszą zysku osobom w nich pracującym
    - Muszą wnosić udział w dobro publiczne (nie mogą jednocześnie realizować interesów z dobrem publicznym niezgodnych)
    - Należy rozróżnić działalność NGO's i fundacji, gdyż fundacje służą także dobru prywatnemu (w Polsce tego się nie rozróżnia, bo nie ma fundacji na cele prywatne)
  2. Zgodnie z prawem unijnym NGO'sy powinny pełnić jedną z 4 funkcji:
    - Dostarczanie usług
    - Zajmowanie się rzecznictwem (działalność lobbystyczna na rzecz czegoś, działają w interesie osób które z różnych względów nie mogą w swoim interesie występować)
    - Zajmowanie się działalnością samopomocową (samoorganizowanie się ludzi i wzajemnym sobie pomaganiem)
    - Działalnością pośredniczącą (zapewnianie informacji, wparcia dla poszczególnych organizacji)
  3. W tym komunikacie stwierdza się, że NGO's budują ducha solidarności silnych ze słabszymi, sprawnych z niesprawnymi, biednych z bogatymi, rozwiniętych z zacofanymi regionami. NGO's budują partycypację w rozwoju demokracji. Nie mogą jednak przyjmować roli organów wybieranych władz publicznych.
  4. Definiuje zadania, jakie wspólnota unijna powinna realizować w stosunku do NGO's:
    - Pozyskiwanie większej wiedzy na temat działalności III sektora
    - UE powinna działać meldująco pomiędzy działaniami publicznymi, a NGO'sami.
    - Powinna działać nad stabilnymi podstawami finansowymi III sektora (budżet nie powinien być ustalony na 1 rok, ponieważ wiele zadań NGO's to zadania długoterminowe)
    - Szkolenie (członkowie NGO'sów muszą mieć dostęp do bezpłatnych szkoleń)
    - Organizacje mają dostęp do funduszy strukturalnych

Dokument UE na koniec stwierdza, ze III sektor wykazał zdolność do działań w kierunku poprawy jakości życia mieszkańców UE.

III sektor- wpływ na rozwój gospodarki (kupuje na rynku sprzęt, buduje budynki niezbędne do prowadzenia swojej działalności

DWA STANOWISKA WOBEC SEKTORA POZARZADOWGO:

1. Akceptujące- demokracja to społeczeństwo obywatelskie
2. Przeciwstawiające się- gdyż łamie on ustalony porządek administracyjny, a jego wpływy nie pochodzą z wyborów powszechnych, ale z partykularnych interesów określonych środowisk

Nasuwa się pytanie: Czy akt wyborczy ma pozostać jedynym zachowaniem obywatelskim?

  • - Idea społeczeństwa oświeceniowego- umowa społeczna (każdy jest kreatorem społecznej rzeczywistości)
  • - Przeciwnicy rozwoju NG'sów wskazują na:
    1. brak profesjonalizmu organizacji (ale skąd maja czerpać doświadczenie skoro walczą o coś czego nie ma najważniejsze jest to, że ludzie się aktywizują, chcą coś robić;
    2. Działalność w NGO'sach jest przykrywką dla działalności politycznej i gospodarczej
    3. Roszczeniowe nastawienie organizacji pozarządowych a) czy jest roszczeniowość jako upominanie się o zaspokajanie potrzeb określonych środowisk społecznych (tak, taka jest natura organizacji pozarządowych); b) czy jest to roszczeniowość wobec potrzeb samej organizacji? (i tu można mieć pewne wątpliwości) Organizacja pozarządowa Olega na tym, że się sama organizuje

FUNKCJE ORGANIZACJI POZARZADOWYCH:

  1. Funkcje związane z zaspokajaniem potrzeb osób stowarzyszonych:
    - Funkcje afiliacyjna, wynika z pierwotnej i naturalnej potrzeby przynależności człowieka do określonej grupy społecznej do grup, w której myślą podobnie jak on.
    - Funkcja ekspresyjna, organizacje służące temu celowi pozwalają na wyrażanie własnych zainteresowań i wynoszenie ich na zewnątrz
    - Funkcja pomocowa, związana jest ściśle z ideą samopomocy i pomocy charytatywnej, dotyczy problemu zaspokajania najbardziej podstawowych potrzeb człowieka
  2. Funkcje związane z realizacją potrzeb jakiejś społeczności:

    - Funkcja integracyjna, uczestnictwo w budowaniu więzi lokalnych tolerancji i przełamywania podziałów społecznych
    - Funkcja opiekuńczo- wychowawcza, kształtowanie postaw prospołecznych oraz na wychowanie nowego (młodego) pokolenia np. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
    - Funkcja grupy nacisku, obrona podstawowych wartości (decyduje o istocie społecznej demokracji, poszanowania i wolności człowieka, pluralizm
    - Funkcja normalizacyjna, sfera rehabilitacji osób nieprzystosowanych, pomoc osobom uzależnionym od alkoholu czy narkomanów
    - Funkcja uspołeczniania państwa, NGO's wypełniają ramy tego czym jest demokracja, państwo jest dobrem wspólnym, a nie a nie aparatem do sprawowania władzy

DZIAŁANIA PROSPOLECZNE- aktywność skierowana na sprawy wykraczające poza potrzeby prywatne podejmowane z 3 powodów:

  1. Potrzeba załatwienia określonej sprawy społecznej ( potrzebę definiują obywatele, a nie władza) dobro społeczne to to, co za nie uważają ludzie a nie władza
  2. Potrzeba poparcia określonych wartości lub idei (jest niesprawiedliwość, brak poszanowania takich wartości)
  3. Kreowanie własnej pozytywnej pozycji społecznej (kreowanie wizerunku)

Wykłady na temat organizacji pozarządowych