Zróżnicowanie Społeczne  skrypt z wykładów, dr Janusz Erenc

Wykład 2, 15.10.2009

MARKS I WEBER

Dla Marksa ważna była praca jako najważniejszy kontekst a własność środków produkcji za czynnik decydujący o ekonomicznych a w konsekwencji ogólnych pozycji jednostek
Wg Marksa klasy to zbiorowości ludzi, znajdujących się w podobnym położeniu ekonomicznym i mające w związku z tym zbliżone interesy.

Weber wyróżnił 3 grupy zbiorowości:

  1. Klasy
  2. Stany
  3. Partie

Każdy ze wspomnianych podmiotów ( klasy, stany, partie) stanowiły dla Webera przejaw podziału pracy w społeczeństwie. Klasy należą do porządku ekonomicznego i dzielą się wg stosunków produkcyjnych i nabywania dóbr. Stany są związane z pojęciem honoru i prestiżu a ich podział przebiega na zasadzie konsumpcji dóbr i uwarunkowanym tym stylu życia. Natomiast naturalnym środowiskiem partii jest sfera polityczna, wywieranie wpływu na wspólnotowe działanie, osiąganie pewnego celu np. prezydent USA jest wybierany pod względem jego stylu życia, zwyczajów, słów.

Współczesne teorie podziałów wewnątrzspołecznych najczęściej sięgają do koncepcji M. Webera. Wg niego struktura społeczna ma kilka niezależnych wymiarów: ekonomiczny, kulturalny, polityczny. Między tymi wymiarami nie zachodzi odpowiedniość ale kumulacja przywilejów, kumulacja alienacji. Struktura podziałów jest mocno zróżnicowana, żeby ją zrozumieć trzeba sięgnąć do różnych podziałów jednocześnie.

Wg Webera struktura społeczna to układ krzyżujących się ze sobą wielu rodzajów hierarchii. Rozwój biurokracji za to polega na wprowadzeniu podziałów w społeczeństwie. Biurokracja to racjonalizacja organizacji społecznej, zastępującej tradycje i autorytety wyznaczające w społ. współczesne zasady życia.

Rozwój biurokracji to przeznaczenie obecnej cywilizacji. Weber uważał, że bezsensownie jest przeciwstawiać się temu. Ten sposób myślenia znajduje wyraz we współczesnych koncepcjach podziału. Najczęściej znajduje się w koncepcji Lloyda Warnera, który stworzył prestiżową analizę struktur społecznych.

Prestiż to zbiorowa cecha, która przysługuje różnym warstwom społecznym i w której znajdują wyraz wszystkie inne doniosłe różnice społeczne takie jak:

  1. Stan posiadania
  2. Wykształcenie
  3. Kontakty wzajemnie
  4. Miejsce zamieszkania
  5. Styl życia

Na strukturę społ. wg Wernera składają się 3 klasy i 2 podklasy w każdej klasie.

  1. Klasa wyższa
    • klasa wyższa
    • klasa niższa
  2. Klasa średnia
    • wyższa
    • niższa
  3. klasa niższa
    • niższa
    • wyższa

Wraz z rozwojem zaczęła rozszerzać się klasa średnia, która nie ma ostrych granic. W obecnym rozumieniu tego pojęcia, do klasy średniej włącza się te kategorie zawodowe, charakteryzujące się względną samodzielnością, a jej członkowie mają pracę umysłową lub pracują we własnych firmach. Zapewnia ich to określony poziom dobrobytu, nie są oni jednak posiadaczami wielkiego majątku, ani nie legitymują się arystokratycznym pochodzeniem. Od klasy robotniczej klasę średnią wyróżniają przede wszystkim: wykształcenie, kompetencje kulturowe, styl życia

W późniejszych koncepcjach zaczęto proponować dzielenie klasy średniej na podklasy, ponieważ społeczeństwo nowoczesne szczególnie ponowoczesne, składają się z klasy średniej

  1. Średnia wyższa
  2. Średnia średnia
  3. Średnia niższa

Obecnie klasę średnią zasilają ci, którzy zajmują się wytwarzaniem, przetwarzaniem inf.
Inteligencja: pojęcie odnosi się do specyficznego tworu historii społ. Europy wschodniej w związku z jej peryferyjnym usytułowieniem w przedziałach cywilizacji zachodu.
Inteligencja - szlachta uprzywilejowana, która straciła majątek, ale zachowała zwyczaje.
Majątek dzielił się na dzieci, ordynator - najstarsze dziecko.
Takiego tworu nie ma w krajach zachodnich, tam rozwinęło się drobnomieszczaństwo.

W Europie Wschodniej mieszczaństwo słabo się kształtowało.
Drobne mieszczaństwo: drobne zawody, nauczyciele, lekarze, przedsiębiorcy.
Tradycyjna inteligencja w Europie też zaczęła wykonywać takie zawody jak artystyczne, czuła się znawcem, potem nauczyciele, inżynierowie, lekarze, chociaż mieli niskie poważanie, potem wymagano w tej dziedzinie wykształcenia.

Za dowód wykształcenia się inteligencji jako warstwy społecznej uważa się efekt Flynna, czyli obserwowalny systematyczny wzrost średniej inteligencji-IQ od czasu rewolucji przemysłowych

Badanie univ.Śląskiego - młodzież gimnazjalna staje się coraz mniej inteligentna, używa prostego języka.

To dowodzi trendowi sekularnemu polegającemu na obniżaniu się ilorazu inteligencji w pewnych grupach społecznych.

Jan Szczepański wyróżnił grupy inteligencji:

  • inteligencja twórcza, pracownicy nauki, artyści
  • eksperci, pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem, samodzielnie stosujący zdobytą wiedzę
  • kierownicy różnych szczebli
  • pracownicy administracyjno-biurowi

Po 1989roku nastąpiły zmiany, pojęcie inteligencji się zawęża i stosuje głównie do pierwszych dwóch grup wymienionych przez Szczepańskiego

K. Kowalski - 3 grupy inteligentów

  • Klasy i stany menedżersko-kierownicze
  • Klasy i stany specjalistów
  • Klasy i stany wyższego wykształcenia

Ostatnia grupa może być wprost nazywana inteligencją, a nie specjaliści, kierownicy, menedżerowie

Mianem inteligencji można określić: artystów, prawników, nauczycieli. Należy rozdzielić inteligencję i intelektualistów, czyli warstwę twórców kultury: artystów, literatów, naukowców.

P.Bourdieu nazywa intelektualistów twórcami, producentami dóbr kultury, ale też wzorem życia, kierownikiem mody

Różni się tym, że nie obejmuje osób z wyższym wykształceniem, np. nauczyciel, lekarz. To muszą być ludzie, którzy wytwarzają dobra i usługi konsumpcyjne (nawet tworzą modę itd.)

Wykłady na temat: Zróżnicowania Społecznego