METODY I TECHNIKI BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH  Skrypt z wykładów - dr Janusz Erenc

Wykład 7

Eksperyment

Jest to podstawowa metoda badawcza w naukach ścisłych. W naukach społecznych początkowo nie zauważono, że można stosować i tutaj eksperyment. Uważano, że socjologia nie jest nauką, która może być w ten sposób badana. Nie dopuszczano wtedy możliwości kształtowania zjawisk społecznych. Socjolog nie miał prawa wpływać na zjawiska społeczne, jedynie mógł je opisywać. Nie widziano także możliwości wprowadzania w życie rozwiązań uzyskanych w warunkach eksperymentu laboratoryjnego. W niedługim czasie zaczęto jednak zauważać, że eksperymentem są niejako programy społeczne, reformy czy nawet zarządzenia i przepisy prawne. Podkreślano jednak że nie należy wyników badań uogólniać, gdyż zwykle dotyczą specyficznych sytuacji i nie da się ich powtórzyć w podobnych warunkach. W naukach społecznych istnieją trzy przeszkody na drodze eksperymentu:

  • Przeszkody moralne
  • Przeszkody metodologiczne
  • Przeszkody techniczno- organizacyjne

Rodzaje eksperymentów:

  • Eksperymenty projektowane w terenie:
    Wyróżnia się tutaj dwie grupy:
    • Grupę eksperymentalną (w tej grupie uczestników badania wprowadza się bodziec eksperymentalny)
    • Grupę kontrolną (w tej grupie nie wprowadzamy bodźca)
    Zwykle przed eksperymentem prowadzimy jakiś pomiar w celu ustalenia porównywalnych cech wartości interesujących nas zmiennych (dobierane są grupy podobne do siebie pod względem jakichś cech)
  • Eksperymenty laboratoryjne:
    Tutaj także wyróżnia się grupę eksperymentalną i grupę kontrolną. W tego typu eksperymentach istnieje możliwość kontrolowania i eliminowana czynników zewnętrznych. W eksperymencie laboratoryjnym uczestnictwo może być jedynie dobrowolne.
  • Eksperymenty retrospektywne (ex-post):
    Czy przyjęty kompleks uwarunkowań potwierdza genezę faktu? Inaczej mówiąc, co wpłynęło na zaistnienie danej sytuacji?
  • Eksperymenty projekcyjne:
    Wymagają od osób badanych określonej kontynuacji zachowań lub postaw. Eksperymenty te najczęściej wykorzystuje się w psychologii społecznej. Wprowadza się ludzi do określonej sytuacji i zmusza ich do określonego działania. Eksperymenty te przeprowadza się na kilku grupach jednocześnie i obserwuje się różnice między nimi.
  • Eksperymenty jednoczesne (na kilku grupach): Eksperymenty przeprowadzane w tym samym czasie, ale w różnych warunkach
  • Eksperymenty sukcesywne:
    Kilkakrotnie wprowadzamy określony bodziec i badamy jego skutki. Staramy się w ten sposób uchwycić dynamikę zmian postaw lub zachowań.

Eksperyment ma duże znaczenie badawcze, ale musi być prowadzony umiejętnie. Nieumiejętne prowadzenie eksperymentu może wywołać różne skutki u badanych, niekoniecznie pozytywne.

Metody i techniki badań socjologicznych

link 2 | link 3